Samenwerken aan veiligheid en innovatie: de rol van BOM in de defensiesector

Het versterken van de nationale veiligheid is een urgente maatschappelijke opgave die tegelijkertijd economische kansen biedt. Technologie en geopolitieke verhoudingen veranderen razendsnel en gaan vaak hand in hand. Op het snijvlak van veiligheid, innovatie en ondernemerschap vervult de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) een unieke rol.

We bouwen bruggen tussen het bedrijfsleven en Defensie. We versnellen de ontwikkeling en toepassing van technologie die bijdraagt aan een veilige samenleving. We bieden kansen aan ondernemers. Dat doen we samen met andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) en met Defensie. We leggen uit hoe en waarom. 

De samenwerking met Defensie resulteerde de afgelopen jaren in een aantal concrete initiatieven. Deze pijlers, BITS, DIANA en het SecFund, lichten we toe in dit stuk. 

Innovatiekracht vergroten

Begin dit jaar was de officiële opening van het Security Fund (SecFund). Dat is een investeringsfonds van 100 miljoen euro van het ministerie van Defensie, in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken en de ROM's.

Met het SecFund ondersteunen we startups, scale-ups en innovatieve mkb-ondernemingen die werken aan dual-use-technologieën: toepassingen die zowel civiel als militair inzetbaar zijn. Zo vergroten we de innovatiekracht van Nederland en versnellen we de ontwikkeling van strategisch relevante technologie. BOM beheert het fonds en de ROM’s gezamenlijk spelen een actieve rol bij de selectie, financiering en begeleiding van veelbelovende ondernemingen.

“We investeren met het SecFund nooit alleen, maar altijd samen met co-investeerders,” zegt Ernst Coolen, investment director bij BOM. “Zo maken we de weg vrij voor meer investeringen in bedrijven met een dual-use-technologie, die anders tussen wal en schip dreigen te vallen. We verkleinen het financieringsgat en versterken de financieringsketen als geheel.” 

Defensie op de agenda

Het SecFund staat niet op zichzelf. Het is onderdeel van een bredere inzet van BOM op het snijvlak van veiligheid, technologie en ondernemerschap. In nauwe samenwerking met Defensie bouwen we als regionale ontwikkelingsmaatschappij aan een innovatie-ecosysteem waarin de veiligheid van morgen en de economie van vandaag centraal staan. Die samenwerking met Defensie gaat al jaren terug.

“Als BOM hebben we Brabant nog eens extra bij Defensie op de agenda gezet”, zegt Roland Grimm, programmamanager bij BOM. “We zagen dat Brabant een unieke positie heeft met technologiehotspot Brainport aan de ene kant en een onderhoudscentrum voor F35-vliegtuigen aan de andere kant, in Woensdrecht.”

10.000 Brabantse banen

Tussenin zitten nog tal van Defensielocaties zoals de vliegbasis in Gilze-Rijen en de kazerne in Oirschot. Meer dan 10.000 Brabantse banen zijn direct gerelateerd aan Defensie. Daarmee is Defensie de tweede werkgever van Noord-Brabant. Grimm: “Daar willen we op voortbouwen. We willen de economie versterken en technologie bruikbaar maken voor Defensie.”

Die samenwerking gaat uiteraard over veiligheid en strategische autonomie: we moeten zorgen dat we minder afhankelijk zijn van andere landen. Maar het gaat ook om businesskansen. Europese lidstaten gaan gezamenlijk honderden miljarden meer uitgeven aan Defensie. Tijdens de NAVO-top in Den Haag spraken alle landen af de Defensie-uitgaven per land te verhogen naar vijf procent van het bruto binnenlands product (bbp). 

Internet en GPS

Eerder al voorspelden onderzoekers van denktank Kiel Institute dat de Europese economische groei ongeveer een procentpunt kan toenemen dankzij significante extra Defensie-uitgaven. Volgens RaboResearch kunnen stijgende Defensiebudgetten tegen 2045 zelfs zorgen voor 3,4 procent extra groei in de Europese economie. 

Een voorwaarde voor die groei is wel dat Europa meer Defensiematerieel gaat ontwikkelen en produceren. Als de productie achter blijft bij de vraag, leiden extra budgetten voornamelijk tot prijsstijgingen. Tot dusver vindt zo’n 80 procent van de Defensieaankopen bovendien buiten de EU plaats. 

We moeten dus meer zelf ontwikkelen en produceren. Dat biedt naast strategische en economische, ook maatschappelijke kansen. Defensieonderzoek leidde in het verleden tot tal van innovaties die later hun weg vonden naar het dagelijks leven. Denk bijvoorbeeld aan het internet, GPS en geavanceerde protheses. 

Training: samenwerken met Defensie 

De vraag is: kunnen we vanuit Brabant een rol spelen in de realisatie van dat soort innovaties? BOM denkt van wel en werkt hard om dat doel te bereiken.

Een belangrijke voorwaarde om dat te bereiken, is dat ondernemers en Defensie elkaar weten te vinden. “Maar samenwerken met Defensie gaat toch wat anders dan de meeste ondernemers gewend zijn”, zegt Mariëlle van Bijsterveld, venture developer bij BOM. “Defensie wil bijvoorbeeld alles zelf testen in hun eigen context. En je krijgt te maken met complexe zaken zoals exportcontrole en aanbesteding. Het goede nieuws is dat Defensie samenwerking met innovatieve bedrijven hoog in het vaandel heeft staan.”

Dat blijkt wel uit het feit dat Defensie samen met BOM en andere ontwikkelingsmaatschappijen dit jaar een voorlichtingscampagne lanceerde: samenwerken met Defensie. Het doel is samenwerken met Defensie voor bedrijven inzichtelijker en makkelijker te maken.

In drie sessies leren we ondernemers van alles over samenwerken met Defensie. Hoe werkt het ministerie van Defensie? Wat is de relevantie van dual-use voor Defensie? Welke routes kun je als ondernemer volgen? Welke praktische eisen, procedures en voorwaarden zijn er? Van Bijsterveld: “Het doel is dat ondernemers uiteindelijk een onderbouwde beslissing kunnen nemen over het al dan niet volgen van een dual-use-strategie.” 

BITS en Blue Magic

Onder de noemer Blue Magic ontstond ook al een andere mooie concrete samenwerking waarbij BOM en het ministerie van Defensie betrokken zijn. Blue Magic is een jaarlijks innovatie-evenement gericht op dual-use technologieën. 

Blue Magic biedt een podium aan innovatieve Nederlandse bedrijven. Zij kunnen daar hun dual-use-technologieën presenteren aan een publiek van Defensiepartners, kennisinstellingen, investeerders en industrie. 

General Atomics Aeronautical Systems organiseert het evenement, in samenwerking met onder meer het ministerie van Defensie en het BITS-initiatief (Brainport Innovation & Technology Security). 

BOM is een van de initiatiefnemers van BITS. Binnen BITS werken we samen met Defensie, Brainport Development, de Provincie Noord-Brabant en het Ministerie van Economische Zaken. We brengen innovatieve bedrijven en Defensie samen zodat bedrijven die in de civiele markt actief zijn hun innovaties toepasbaar kunnen maken voor Defensie. 

Regionale hubs als vliegwiel

BITS was de eerste, maar is nu zeker niet meer de enige regionale hub waarin Defensie samenwerkt met industrie, kennisinstellingen en regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s). Via deze regionale hubs is een landelijk dekkend netwerk ontstaan. Door deze bovenregionale samenwerking creëren we als ontwikkelingsmaatschappijen gezamenlijk meer slagkracht.

Dit jaar was bijvoorbeeld de officiële opening van de innovatiehub ‘slimme materialen’ op de Brightlands Chemelot Campus in Limburg. Daar werkt Defensie samen met onder meer de provincie en LIOF, de regionale ontwikkelingsmaatschappij van Limburg. Dit model van regionale samenwerking tussen ontwikkelingsmaatschappijen en Defensie zorgt dat Defensie-innovaties dicht bij regionale expertise worden ontwikkeld.

Deze nauwe samenwerking met alle ROM’s is cruciaal en uniek. Alle negen ROM’s bundelen hun krachten met Defensie. Dit geeft de samenwerking een volledig landelijke dekking. 

Van regio naar nationaal beleid: BOM als schakel

BOM speelt een actieve rol in het verbinden van regionale initiatieven aan nationaal strategisch beleid. Dit doen we onder meer door afstemming met landelijke agenda’s en programma’s. Zo zorgen we bijvoorbeeld dat regionale drone-ontwikkelingen worden opgenomen in de Nationale Technologie Strategie (NTS) agenda en het Defensie Drone Ecosysteem, dat als doel heeft de productie van drones te versnellen en Nederland op dat gebied koploper te maken. 

Onze inzet gaat verder. We zorgen ook dat de regio betrokken blijft bij landelijke initiatieven van industrie, kennisinstituten, overheden en Defensie. Denk aan thema’s als technologieontwikkeling, veiligheid en internationale samenwerking, waaronder de versterking van economische samenwerking met Oekraïne.

Ook zorgen we dat de regionale industrie meer inzicht krijgt in kansen die voortkomen uit nationaal beleid. We helpen ondernemers onderdeel te worden van nationale waardeketens, bijvoorbeeld binnen de innovatieprioriteiten van Defensie (NLD-gebieden). Dat doen we door in direct contact te staan met beleidsmakers in het dual-use-domein en onze positie binnen landelijke gremia actief in te zetten. 

Zo maken we de verbinding tussen de innovatieve kracht van Brabant en de strategische doelen van Nederland. En versterken we zowel de veiligheid als de economie. 

Van nationaal naar internationaal: versnellen via de NAVO

We kijken ook buiten onze landsgrenzen. Met dual-use-innovaties kunnen Brabantse bedrijven zich mogelijk ook internationaal onderscheiden en technologie ontwikkelen die wereldwijd aftrek vindt. 

Veel NAVO-landen kopen gezamenlijk militair materieel onder de noemer Smart Defence. Nederland werkt bijvoorbeeld vaak samen met Duitsland. Als Nederlandse dual-use-startup onderdeel zijn van die waardeketen, kan van onschatbare waarde zijn. 

We stimuleren samenwerking met internationale industriepartijen uit NAVO-gebieden die kunnen bijdragen aan het versterken van de regionale dual-use-economie. Dat doen we via matchmaking, het afstemmen van specifieke expertise en het verkennen van kansen rond intellectueel eigendom. 

Een internationaal Defensienetwerk 

Sinds begin 2024 is BOM samen met Brainport Development en The Gate onderdeel van een belangrijk internationaal Defensienetwerk. Destijds werd de Brainportregio geselecteerd als een van de acceleratorlocaties binnen DIANA: de Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic, het innovatieprogramma van de NAVO. 

DIANA heeft een vergelijkbaar doel als BITS, maar dan op wereldwijde schaal: baanbrekende technologieën die zowel civiel als militair nuttig zijn, opsporen en hun ontwikkeling versnellen. Bedrijven die succesvol door de selectieprocedure komen, krijgen intensieve begeleiding, mentorschap en toegang tot een internationaal netwerk van testfaciliteiten.

Populair programma

Maar wat doen wij dan? Samen met The Gate en Brainport Development voerde de BOM een specifiek acceleratorprogramma uit, gefocust op Defensie en de dingen waar we goed in zijn: Brainport staat internationaal bekend om zijn hightech innovaties, maakindustrie en goede samenwerking. Ontwikkelingsmaatschappijen zoals BOM hebben veel ervaring in vroegefasefinanciering en het ontwikkelen van startups.

Startups die deelnemen aan het programma in één van de 13 internationale accelerators kunnen in eerste instantie een grant van 100.000 euro ontvangen, met later een mogelijke uitbreiding van 300.000 euro. De toelatingseisen zijn echter stevig. Voor het huidige traject kwamen maar liefst 2600 aanvragen binnen, zegt Van Bijsterveld. “Uiteindelijk zijn slechts 74 bedrijven toegelaten, waaronder drie Nederlandse startups.”

Het geeft aan hoeveel behoefte er is aan een dergelijk programma. En hoe populair het programma is. Van Bijsterveld:  “Bedrijven die afgewezen zijn, maken volgend jaar opnieuw kans. Dan verdubbelt het aantal bedrijven dat wordt toegelaten.”

Snel in het veld 

Zo werken we op verschillende manieren aan een innovatie-ecosysteem voor de Defensiesector. We investeren via het SecFund, bouwen aan een nationaal netwerk via trainingen en regionale hubs zoals BITS, en zetten onze regio internationaal als hotspot voor Defensie-innovatie op de kaart. Door onze rol als verbinder, versneller en investeerder dragen we bij aan een sterkere positie van Brabant.

Dat doen we samen. De samenwerking tussen regionale ontwikkelingsmaatschappijen en Defensie is een voorbeeld van hoe publieke partijen gezamenlijk optrekken om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken.

Het uiteindelijke doel daarbij is duidelijk: ondernemers kansen bieden en zorgen dat Defensie sneller beschikt over innovaties die onze veiligheid waarborgen, zorgen dat onze strategische afhankelijkheden afnemen en economische kansen bieden aan Brabantse ondernemers.