Zo ontwikkelde Noord-Brabant zich tot kweekvijver van medische innovaties

Life Sciences & Health is een van de tien topsectoren in Nederland. Goed voor bijna 80.000 banen en een productiewaarde van rond de tien miljard euro. De helft daarvan komt voor rekening van één provincie: Noord-Brabant. ‘Het is een verhaal dat niet bij iedereen in Nederland bekend is. Toch mogen we daar wel trots op zijn’, vertelt Marc Jansen van de BOM. Voor dit succes in deze sector legden eind negentiende en begin vorige eeuw twee bedrijven de basis: Philips (opgericht in 1891) en een van de voorgangers van Organon.

Indrukwekkende werkgelegenheid

Met dank aan Philips en de tientallen spin-offs die daaruit zijn voortgekomen concentreert de productie van medische apparaten zich in Noord-Brabant vooral in en rondom Eindhoven. Driekwart van de Nederlandse werkgelegenheid in dit specifieke deel van de sector – ook wel medtech genoemd – komt hier vandaan. Voor wat betreft life sciences moeten we vooral kijken naar Oss: in het Pivot Park werken zo'n zestig bedrijven aan nieuwe medicijnen, vaccins en behandeltherapieën. De provincie is verantwoordelijk voor 40 procent van deze banen in ons land. Indrukwekkende cijfers, vindt ook Jansen, die daaraan toevoegt dat cultuur een van de belangrijkste pijlers is van dit stevige fundament.

Bereidheid om te helpen

Jansen geeft een voorbeeld van die cultuur. ‘Ik heb dagelijks contact met startups die actief zijn in life sciences en medtech. Laatst sprak ik een oprichter die aangaf dat er eigenlijk maar één plek is waar hij op deze manier kan ondernemen: hier in Noord-Brabant. Toen zijn bedrijf tien toeleveranciers nodig had, vond hij die allemaal in een straal van nog geen tien kilometer. Bovendien wilden alle partijen hem verder helpen, door bijvoorbeeld een kleine batch met halffabricaten tussen de reguliere productie door te plannen. Die bereidheid om elkaar te helpen proef je overal in deze regio en zorgt ervoor dat innovaties sneller naar de markt kunnen worden gebracht.’ Wat volgens Jansen ook meespeelt zijn de productiefaciliteiten in de regio en de ervaring en knowhow om te industrialiseren. ‘Startups hebben hier niet alleen de mogelijkheid om hun modellen eerst op klein-industriële schaal te produceren, maar daarna ook op grote schaal. Een horde die op andere plekken in de wereld vaak moeilijk te nemen is.’

Langer gezonder leven als ambitie

Dat de sector Life Sciences & Health zich zo snel ontwikkelt, is niet alleen goed voor de werkgelegenheid. Het schept ook de voorwaarden voor een andere – nog veel belangrijkere – ambitie die we als samenleving hebben uitgesproken: langer gezond blijven leven. Carmen van Vilsteren, directeur van Strategic Area Health van de TU Eindhoven en boegbeeld van de topsector Life Sciences & Health, legt dit uit. ‘Onze regering heeft in 2018 een duidelijke doelstelling geformuleerd: in 2040 moeten Nederlanders gemiddeld vijf jaar langer gezond functioneren en moeten de gezondheidsverschillen tussen hogere en lagere klassen met 30 procent zijn afgenomen. Nu is dat verschil maar liefst zeven jaar.’

In deze ambitie speelt technologie een belangrijke rol, want technologie helpt om ziektes op te sporen, mensen langer gezond te houden en de kosten te beheersen. Als voorbeeld schetst Van Vilsteren een hartpatiënt die na een operatie weer naar huis mag. ‘Een intelligent horloge monitort de patiënt voortdurend en koppelt belangrijke informatie automatisch terug naar de artsen. Zo kan er sneller worden ingegrepen als er iets mis dreigt te gaan.’

Een team van specialisten

Het is slechts een van de honderden medische innovaties waar bedrijven in Noord-Brabant aan werken. Ze worden daarbij waar mogelijk ondersteund door de BOM, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Met een team van specialisten begeleidt Marc Jansen met name startups die nog volop sleutelen aan hun product en businessmodel. Jansen doet dat met een achtergrond als finance-specialist. Zo was hij eerder actief bij een van de drie grote banken. ‘Ons team bestaat uit mensen die weten hoe je een businessmodel ontwikkelt en een bedrijfs-en financieringsstructuur opbouwt. Maar denk ook aan een biomedische wetenschapper met kennis van tech transfer en iemand die gepromoveerd is op het gebied van MRI-scans. Zij snappen als geen ander met welke technische uitdagingen startups in life sciences en medtech te maken hebben. Daarnaast beschikken we in huis over experts die met het aantrekken van buitenlandse bedrijven het ecosysteem in Brabant verder versterken of Brabantse bedrijven de eerste stappen laten zetten in buitenlandse markten. Zo helpen we vanuit verschillende disciplines een onderneming de volgende stap te zetten’, aldus Jansen.

Van idee naar product en markt

En die hulp blijkt hard nodig. Het pad van eerste idee naar succesvolle marktintroductie is lang en ligt bezaaid met hobbels. Met name in de vroege fase, als er veel onzekerheden zijn en investeerders om die reden nog niet willen instappen. ‘Natuurlijk zijn er starters die het op eigen kracht redden, maar de grote groep heeft zeker in de beginfase wat extra hulp nodig. Juist daar proberen wij als BOM te helpen, zodat kansrijke concepten kunnen uitgroeien tot succesvolle bedrijven. Veel innovaties in life sciences en medtech starten op de universiteit, waar studenten en wetenschappers een zogeheten proof-of-principle en soms een proof-of-concept ontwikkelen. Wij hebben programma’s die deze startups vervolgens klaarstomen voor de markt. Met een degelijke structuur, een goed MT en het juiste businessmodel, zodat de onderneming interessant wordt voor investeerders.’

Investeren

De BOM investeert regelmatig ook zelf in startups in deze sector. De afgelopen jaren gebeurde dat zo'n dertig keer, vaak in combinatie met venture capital-partijen. ‘De vraag naar onze diensten is groot, wat betekent dat we moeten selecteren. Daarvoor kijken we vooral naar de haalbaarheid van de innovatie, de kans in hoeverre een startup in de toekomst gefund kan worden, en de potentiële impact. Dat kan financieel zijn, maar vooral ook op het gebied van werkgelegenheid en/of duurzaamheid. Daarmee versterk je de focus op maatschappelijk impact’, aldus Jansen. Een van de meest succesvolle vroege investeringen van de BOM is die in Acerta Pharma Oss. Deze onderneming werd in 2015 overgenomen door de Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca voor een bedrag dat maar liefst tussen 3,5 en 6,5 miljard euro lag. Het is nog steeds het hoogste bedrag dat ooit in Nederland voor een biotech-bedrijf werd betaald.

Internationaal werkveld

Als finance-specialist van de BOM ziet Jansen deals als deze, zij het over het algemeen wel veel kleiner, voor zijn neus plaatsvinden. ‘Het vinden van de juiste mix van investeerders voor een onderneming in een bepaalde fase, maakt dit werk ongelooflijk interessant en steeds opnieuw uitdagend. Ik werkte hiervoor in Amsterdam en eenmaal weer terug in Noord-Brabant dacht ik eerst nog dat mijn werkveld een stuk kleiner zou worden. Maar het tegendeel blijkt waar. Vrijwel alle bedrijven die hier actief zijn in life sciences of medtech opereren in een mondiale markt. Ook de financieringspartners komen overal vandaan en we ontmoeten hen regelmatig op internationale conferenties, onder meer in de Verenigde Staten en China. Zo’n boeiende werkplek in je eigen achtertuin, wie kan dat nou zeggen?’

Langer gezond leven

Naast de diversiteit aan werkzaamheden en het internationale speelveld is er nóg een element waarvoor Jansen elke ochtend graag zijn bed uitkomt. Het is de belangrijkste drijfveer van al die innovaties in deze sector: onze wens om langer gezond te blijven leven. ‘Denk eens aan de medicijnen tegen kanker, aan ontwikkelingen op het gebied van big data waarmee je straks medicijnen kunt personaliseren, of aan een nieuwe generatie beademingsapparatuur voor patiënten op de intensive care. Het zijn stuk voor stuk innovaties die hier in Noord-Brabant worden ontwikkeld en die de kwaliteit van mensenlevens ingrijpend verbeteren. Dat is wat er schuilgaat achter al die technologische ontwikkelingen en financieringsrondes. Daar doen we het allemaal voor.’